Di chúc đóng vai trò quan trọng trong việc phân chia di sản của người mất, thể hiện ý chí của người để lại di sản và giúp hạn chế tranh chấp thừa kế. Tuy nhiên, việc lập di chúc cần tuân thủ quy định pháp luật để đảm bảo tính hợp pháp và có hiệu lực. Bài viết này, LSAT sẽ cung cấp thông tin về những khía cạnh cơ bản của thừa kế theo di chúc, bao gồm nguyên tắc, thủ tục và thời điểm mở di chúc. Mời anh chị tham khảo.

1. Thừa kế theo di chúc là gì? Điều kiện hưởng thừa kế theo di chúc

  • Thừa kế theo di chúc là việc người thừa kế được hưởng di sản do người mất để lại, dựa trên ý chí của họ và được thể hiện dưới hình thức là di chúc.
  • Để được hưởng thừa kế theo di chúc:
    • Đối với cá nhân:
      • Phải còn sống vào thời điểm mở thừa kế (công bố di chúc);
      • Có tên trong di chúc;
      • Không rơi vào các trường hợp không được quyền hưởng di sản thừa kế (trừ trường hợp người để lại di sản đã biết hành vi của người nhận di sản nhưng vẫn cho họ hưởng di sản).
    • Đối với tổ chức: Phải tồn tại hợp pháp tại thời điểm mở thừa kế.

2. Thời điểm mở thừa kế

  • Thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết;
  • Trường hợp Tòa án tuyên bố một người là đã chết thì thời điểm mở thừa kế là ngày Tòa án xác định người đó đã chết.

3. Nguyên tắc phân chia di sản theo di chúc

Việc phân chia di sản theo di chúc tuân thủ theo những nguyên tắc sau:

  • Tuân theo ý chí của người lập di chúc: Di chúc được lập hợp lệ và có hiệu lực pháp lý thì bắt buộc người nhận di sản phải tuân theo ý chí của người để lại di sản.
  • Phù hợp với quy định của pháp luật: Việc phân chia di sản theo di chúc phải phù hợp với quy định của pháp luật Việt Nam, cụ thể là Bộ luật Dân sự 2015. Di chúc không được vi phạm những quy định cấm về thừa kế, chẳng hạn như:
    • Không được để lại tài sản cho người đã chết, người chưa sinh ra, người không có năng lực hành vi dân sự đầy đủ;
    • Không được để lại tài sản cho mục đích trái pháp luật, trái đạo đức xã hội;
    • Không được để lại tài sản cho tổ chức không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế;
  • Trường hợp di chúc xác định phân chia di sản theo hiện vật thì người thừa kế được nhận hiện vật kèm theo hoa lợi, lợi tức thu được từ hiện vật đó hoặc phải chịu phần giá trị của hiện vật bị giảm sút tính đến thời điểm phân chia di sản. Lưu ý: Nếu hiện vật bị tiêu hủy do lỗi của người khác thì người thừa kế có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại.
  • Trường hợp di chúc chỉ xác định phân chia di sản theo tỷ lệ đối với tổng giá trị khối di sản thì tỷ lệ này được tính trên giá trị khối di sản đang còn vào thời điểm phân chia di sản;
  • Ngoài ra, việc phân chia di sản theo di chúc cần tuân thủ một số nguyên tắc khác như: Nguyên tắc ưu tiên người phụ thuộc: Người phụ thuộc vào người để lại di sản, chẳng hạn như con nhỏ, vợ/chồng, bố/mẹ, được hưởng di sản dù không có tên trong di chúc.

4. Thủ tục nhận di sản thừa kế theo di chúc

  • Bước 1: Xác định phần di sản thừa kế theo di chúc;
  • Bước 2: Xác định người được quyền hưởng di sản theo di chúc;
  • Bước 3: Công bố di chúc;
  • Bước 4: Những người thừa kế có thể họp mặt để thỏa thuận cử người quản lý di sản, người phân chia di sản, xác định quyền, nghĩa vụ của những người này, nếu người để lại di sản không chỉ định trong di chúc và lập thành văn bản;
  • Bước 5: Chuyển giao tài sản thừa kế cho người thừa kế;  
  • Bước 6: Thực hiện các nghĩa vụ thừa kế. 

Lưu ý: Có thể yêu cầu công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản khi những người thừa kế theo di chúc mà trong di chúc không xác định rõ phần di sản được hưởng của từng người. Thủ tục công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản như sau:

  • Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ công chứng, bao gồm:
    • Phiếu yêu cầu công chứng;
    • Bản chính văn bản thỏa thuận phân chia di sản;
    • Bản sao CCCD/Hộ chiếu của người yêu cầu công chứng;
    • Giấy tờ chứng minh quyền thừa kế: Di chúc hợp lệ;
    • Giấy tờ chứng minh tài sản thừa kế: 
      • Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất;
      • Giấy đăng ký xe;
      • Sổ tiết kiệm…;
    • Bản kê khai di sản thừa kế: Liệt kê tất cả tài sản của người để lại di sản, giá trị và tình trạng tài sản.
  • Bước 3: Nộp hồ sơ tại văn phòng công chứng;
  • Bước 4: Văn phòng công chứng niêm yết việc thụ lý công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản (15 ngày);
  • Bước 5: Công chứng viên ký tên vào từng trang của văn bản thỏa thuận và ghi lời chứng;
  • Bước 6: Nộp lệ phí công chứng.

5. Trường hợp thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc

  • Những người sau đây được hưởng di sản không phụ thuộc vào nội dung di chúc:
    • Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng của người lập di chúc;
    • Con thành niên của người lập di chúc mà không có khả năng lao động.
  • Tuy nhiên, để được hưởng di sản không phụ thuộc vào di chúc những đối tượng nêu trên phải:
    • Không từ chối nhận di sản;
    • Không thuộc trường hợp không có quyền hưởng di sản:
      • Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe hoặc về hành vi ngược đãi nghiêm trọng, hành hạ người để lại di sản, xâm phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của người đó;
      • Người vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng người để lại di sản;
      • Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng người thừa kế khác nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ phần di sản mà người thừa kế đó có quyền hưởng;
      • Người có hành vi lừa dối, cưỡng ép hoặc ngăn cản người để lại di sản trong việc lập di chúc; giả mạo di chúc, sửa chữa di chúc, hủy di chúc, che giấu di chúc nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ di sản trái với ý chí của người để lại di sản.
  • Theo khoản 1 Điều 644 Bộ luật Dân sự 2015 quy định, những người này vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó.

6. Luật sư An Tâm tư vấn thừa kế theo di chúc

Việc phân chia di sản theo di chúc không quá phức tạp như thủ tục thừa kế theo pháp luật. Tuy nhiên, để đảm bảo về mặt pháp lý và hạn chế tối đa tranh chấp có thể phát sinh, anh chị nên liên hệ Luật sư để được tư vấn và hướng dẫn thực hiện giúp đảm bảo quyền lợi chính đáng của các bên.

Xem chi tiết dịch vụ của chúng tôi tại:

Việc thừa kế theo di chúc là một quá trình pháp lý quan trọng, đòi hỏi sự hiểu biết rõ ràng về các quy định pháp luật liên quan. Qua bài viết này, LSAT hy vọng anh chị đã nắm được các thông tin cần thiết để thực hiện việc thừa kế một cách hợp pháp và bảo đảm quyền lợi của người thừa kế. Nếu còn thắc mắc khác về vấn đề này, anh chị vui lòng liên hệ chúng tôi qua website.

– Quỳnh Anh (Được sự cố vấn của LS. Diếp Quốc Hoàng) –

Bài viết hữu ích: